بارنامه هوایی یا Airway bill یک رسید است که به تنهایی سند مالکیت کالا یا سند قابل معامله محسوب نشده و صاحب کالا بعد از دریافت این بارنامه و رسیدن بار به مقصد، بعد از مراجعه به شرکت هواپیمایی، حواله تحویل کالا را دریافت می‌کند. به این ترتیب بارنامه سند انتقال مالکیت کالا از فروشنده به خریدار است که در صنعت زمینی، دریایی و هوایی قابل استفاده می‌باشد. امروز با افزایش چشمگیر نیاز به حمل بار هوایی از چین و سایر کشورهای جهان، مدارک و اسنادی مثل بارنامه هوایی برای انجام کارهایی از جمله ترخیص کالا از گمرک، تخلیه یا بارگیری بار استفاده می‌شود. با توجه به اینکه ارائه بارنامه هوایی برای افرادی که حمل و نقل هوایی را به عنوان روش منتقل کردن محموله خود انتخاب می‌کنند، بسیار موثر است، در این مطلب از بازرگانی الین، بارنامه هوایی را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کنیم.
بارنامه حمل و نقل هوایی چیست؟
خوب است بدانید که بارنامه مخفف bill of landing بوده و گاهی به شکل B/L هم دیده می‌شود. بارنامه‌ها اسناد و اوراقی معتبر برای انتقال و جابجایی محموله‌ها هستند که توسط شرکت حمل و نقل صادر شده و با توجه به نوع حمل و نقل، در سه دسته‌بندی بارنامه هوایی، دریایی و زمینی قرار می‌گیرند.
بارنامه هوایی رسیدی از سوی شرکت حمل و نقل هوایی برای تخلیه و بارگیری کالا است که مشخصاتی از جمله هزینه باربری، شیوه پرداخت، نام شرکت حمل و نقل، کد ۸ رقمی بارنامه، کد فرودگاه مبدا و مقصد، مشخصات کامل گیرنده و آدرس فروشنده را شامل می‌شود. ما در مشاوره بازرگانی همیشه می‌گوییم که با وجود بارنامه، تحویل کالا به مسئول حمل و نقل ثابت شده و یکی از مدارک مورد نیاز برای ترخیص کالا از گمرک است.
با وجود این تعریف، بارنامه نوعی رسید کالا می‌باشد که هرگونه ادعای خلاف اطلاعات موجود در آن، بی‌ارزش و بی‌اعتبار است؛ پس به عنوان طرفین قرارداد در زمان تنظیم بارنامه هوایی توجه کافی داشته باشید که همه موارد گفته شده، مورد توافق شما یا طرف مقابل تجارت باشد.
اهمیت دریافت بارنامه هوایی
این بارنامه از جهات مختلفی اهمیت داشته و در شرایط بسیاری کاربرد دارد. شما با داشتن بارنامه در واقع رسیدی برای ثابت کردن انتقال کالا به مقصد دارید و نشان می‌دهد که قرارداد حمل بار بین فرستنده و شرکت هواپیمایی بسته شده است. در این سند اطلاعاتی مثل روش پرداخت هزینه در مقصد و مبدا، هزینه کرایه و … گفته شده که طرفین قرارداد روی آن توافق داشته‌اند.
در زمان واردات از چین یا کشورهای دیگر توجه داشته باشید که بعد از صدور بارنامه هوایی به وسیله شرکت حمل بار، نیاز است که کارگزار و ارسال کننده برگه را امضا کرده و این امضا تا بعد از تحویل محموله به گمرک مقصد اعتبار خواهد داشت. همچنین در نظر داشته باشید که در بالای هر کدام از این اسناد، یک کد ۸ رقمی و یک کد سه رقمی در سمت چپ درج شده است. کد ۸ رقمی همان شماره بارنامه است که روی برگه قرار گرفته تا در گمرک مقصد کالاها قابل جداسازی برای عملیات ترخیص کالا باشند و کد سه رقمی در بارنامه مربوط به شرکت هوایی حمل کننده محموله است.
چه اطلاعاتی در بارنامه هوایی درج شده است؟
همانطور که گفتیم، در بارنامه هوایی جزئیاتی به صورت شفاف و با توافق دو طرف قرارداد ثبت شده که گمرک و خریدار از شرایط حمل و نقل کالا اطلاع داشته باشند. به هر حال شما بعد از ثبت سفارش کالا باید بدانید که در بارنامه حمل هوایی شماره پرواز، تاریخ پرواز، هزینه‌های حمل و نقل کالا، تعداد بسته‌های بارنامه، وزن بار، کد سه حرفی فرودگاه مقصد، کد سه حرفی فرودگاه مبدا، نشانی و نام گیرنده بار و نشانی و نام فرستنده بار ذکر شده است.
انواع بارنامه هوایی
امروز هر شرکت بازرگانی می‌داند که بارنامه هوایی به اسم‌های Freight Note ، Airway Bill یا Air Consignment Note شناخته می‌شود. صدور این رسید از طرف شرکت حمل و نقل انجام شده و قابلیت معامله ندارد؛ پس سند مالکیت محسوب نمی‌شود. نیاز است صاحب کالا بعد از دریافت بارنامه حمل و نقل هوایی در مقصد، برای تحویل رسید به شرکت حمل و نقل هوایی مربوط مراجعه کرده و حواله دریافت بار را بگیرد. معمولاً بارنامه هوایی در ۱۲ نسخه ارائه شده که از بین آنها فقط سه نسخه ارزش تجاری داشته و باقی آنها مربوط به بخش‌های داخلی شرکت حمل بار هوایی هستند.
نسخه اول مربوط به صادر کننده کالا یا شرکت حمل کننده است، نسخه دوم برای تحویل گیرنده کالا بوده و نسخه سوم برای فرستنده کالا می‌باشد. فرستنده کالا بعد از دادن بار به شرکت حمل و نقل هوایی و گرفتن نسخه سوم بارنامه هوایی تا وقتی که رسید را به بانک گیرنده ندهد، می‌تواند آدرس و نام گیرنده را از شرکت هواپیمایی مذکور تغییر دهد. البته بارنامه هوایی باید مهر شرکت هواپیمایی، اطلاعات مربوط به رسیدن، تاریخ حرکت و پرواز را داشته باشد تا از آن بتوان در امور قانونی مثل ترخیص کالا از گمرک استفاده کرد.
بارنامه حمل و نقل هوایی الکتریکی
بارنامه بار هوایی الکتریکی که ممکن است به e-AWB هم آن را بشناسید در سال ۲۰۱۰ معرفی شده و در سال ۲۰۱۹ قرارداد حمل و نقلی برای همه بارهای هوایی شد. البته هنوز هم در سراسر جهان از بارنامه‌های کاغذی استفاده می‌شود. در بارنامه‌های الکتریکی همان موارد معمول وزن کالا، حجم، تعداد نوع بسته‌بندی، مشخصات، نام شرکت حمل و نقل و … گفته شده است. البته مزیت این الکترونیکی شدن، کمتر شدن کاغذ بازی، کنترل بیشتر روی محموله‌های صادراتی و وارداتی، راحت شدن ذخیره اسناد و … است.
اهمیت بارنامه هوایی برای ترخیص کالا از گمرک
اگر بعد از دریافت کارت بازرگانی مشغول تجارت بین المللی هستید، باید بدانید که مهم‌ترین دلیل وجود بارنامه هوایی، انجام امور گمرکی است. اطلاعات گفته شده در این بارنامه جهت مشخص شدن و برنامه‌ریزی مدت زمان ترخیص کالا اهمیت داشته و با توجه به نوع کالای وارد شده، قوانین حمل و نقل هوایی برای آن متفاوت بوده و تشریفات گمرکی برای بعضی کالاها با مراقبت بیشتر یا زودتر انجام می‌شود. در کنار اینکه بارنامه هوایی باعث ایجاد شرایط ویژه برای ترخیص آن می‌شود، می‌تواند نقش زیادی روی سریع‌تر کردن فرایند صادرات و واردات کالا داشته باشد.
