امروز بیمه یک راه مطمئن برای جبران خسارت است، در گذشته به علت وجود خطرات آتش سوزی در میانه مسیر یا دزدان دریایی، بعضی شرکت‌ها برای جلوگیری از خسارت جدی اقدام به بیمه وسایل حمل و نقل دریایی می‌کردند. اما امروزه همه خسارات تصادفی و خطرات غیر قابل پیش بینی توسط بیمه حمل و نقل دریایی پوشش داده شده و طی آن بیمه‌گر برای جبران این خسارات متعهد می‌شود. در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا به بررسی بیمه حمل و نقل دریایی از جوانب مختلف بپردازیم.
آشنایی با بیمه حمل و نقل دریایی
بیمه حمل و نقل دریایی قراردادی است که بر اساس آن بیمه‌گرم متعهد می‌شود با در نظر گرفتن توافقات و شرایط موجود در بیمه نامه، خساراتی که به کالای مورد نظر در جریان حمل و نقل دریایی وارد می‌شود را جبران کند. البته خوب است بدانید که این تعهد صرفاً درباره خسارت کالاهایی است که بر اثر ایرادات وسیله نقلیه یا خطرات ناشی از آب دریا تلف شده‌اند.
معمولاً بیمه حمل و نقل دریایی در شرکت‌های بیمه فعال در ایران بر اساس شرایط بیمه نامه‌های انستیتوی بیمه‌گران لندن تنظیم می‌شود. این موضوع نشان دهنده پذیرش مقررات و اصول ثابت بازارهای جهانی بیمه در صنعت بیمه ایران است تا برای تسهیل فرایندهای تجارت به وسیله شرکت‌های حمل و نقل کمک کننده باشد.
با بررسی میزان واردات و صادرات ایران در دوران بعد و قبل انقلاب اسلامی، ارزش فعالیت‌های اقتصادی کشور را می‌فهمید و به این طریق، اهمیت ضرورت وجود بیمه حمل و نقل دریایی به خصوص در یک شرکت بازرگانی معلوم می‌شود.
در مراحل انجام بیمه، فروشنده یا خریدار کالای ارسالی را بدون توجه به روش خرید بيمه می‌کنند. شخص بیمه‌گر در این بیمه نامه تعهدات خود را به صورت واضح و روشن در قبال کالا و بیمه گذار عنوان کرده و حتی موارد استثنا هم مشخص می‌کند. برای اینکه به درک بهتری از این موضوع برسید، با ارائه یک تقسیم بندی خلاصه و ساده، در ادامه مطلب حمل و نقل را با توجه به نوع کالای مورد حمل و نوع بیمه نامه به ۴ دسته بندی تقسیم کرده به هر کدام را به صورت جداگانه توضیح می‌دهیم.
انواع بیمه حمل و نقل دریایی
بیمه نامه از بین رفتن تمام کالا
این مورد یکی از انواع بیمه حمل و نقل دریایی است که با توجه به شرایط آن، بیمه‌گر برای جبران خسارات وارد شده زمانی اقدام می‌کند که همه محموله و کالاهای آن به خاطر حوادث ناشی از دریا نابود شده یا به صورتی درآیند که سودی برای صاحب آن نداشته باشد. در این حالت اگر فقط قسمتی از کالا باقی بماند یا حجم بیشتری از آن نابود شود، جبران خسارت کالا به عهده بیمه‌گر نخواهد بود. البته خوب است بدانید که این نوع بیمه حمل و نقل دریایی کاربرد زیادی نداشته و فقط برای بیمه کردن اقلام به خصوصی مثل غلات، نفت، سیمان و به صورت کلی بارهای فله، از بیمه نامه از بین رفتن تمام کالا استفاده می‌شود.
این نوع بیمه به اسم بیمه تشریفاتی هم شهرت یافته و در دوره‌ای به نام بیمه گمرکی هم شناخته می‌شد؛ چون که مصوبه‌ای توسط هیئت وزیران به ثبت رسیده بود که با توجه به آن کالای صادراتی حتماً باید در پوشش خدمات بیمه قرار می‌گرفت. با توجه به اینکه خریدار باید پوشش بیمه مورد نیاز را از کشور خود تهیه کند، به این روش بیمه گمرکی گفته می‌شد.
بیمه نامه اف پی ای (F.P.A)
اگر بیمه گذار از سه شرط مربوط به بیمه‌های حمل و نقل استفاده کند، پوشش بیمه فقط محدود به خطرهای مشخص شده در بیمه نامه نمی‌شود؛ بلکه با پیش بینی یا توافق قبلی، طرفین قرارداد بیمه می‌توانند در شرایط بیمه نامه، تعهدات خود را افزایش یا کاهش دهند. مثلا در بیمه‌های WA این امکان وجود دارد که خسارات ناشی از نشت یا شکست ذکر شده یا با پرداخت مبالغ اضافه به عنوان حق بیمه، خسارات جزئی از بیمه نامه خارج شود. در صورتی که میخواهید بیشتر با امکانات این بیمه نامه آشنا شوید، توصیه میکنیم از خدمات مشاوره بازرگانی الین استفاده کنید.
در این نوع بیمه حمل و نقل دریایی بعد خروج کالا از محل مورد نظر مثل اسکله محل بارگیری یا انبار، با توجه به شرایط موجود در قرارداد، تعهدات بیمه‌گر شروع شده و تا زمانی که بار به صورت کامل در انبار یا بندر مشخص شده تخلیه نشود، این تعهدات باقی خواهد ماند. البته حواستان باشد که در این نوع بیمه نامه، بیمه‌گر مسئولیتی در برابر جبران خسارات کوچک و جزئی ندارد؛ مگر اینکه خسارت وارد شده از اتفاقاتی مثل به گل نشستن، غرق شدن یا آتش گرفتن وسیله نقلیه باشد.
بیمه نامه دبیلو ای (W.A)
در بیمه نامه‌های صادر شده بر اساس شرایط دبیلو ای، بیمه گر متعهد می‌شود در کنار جبران خسارت‌های عمومی، خسارت‌های جزئی به خصوصی هم جبران کند. البته حواستان باشد که در این نوع بیمه نامه برای جبران خسارت، خسارت باید بیشتر از درصد فرانشایز گفته شده در قرارداد باشد. در بیمه حمل و نقل دریایی W.A، معمولاً مواردی مثل ریزش و شکست از تعهدات بیمه‌گر نمی‌باشد، به جز در شرایطی که بیمه گذار این خطرات را با پرداخت مبلغ بیشتر در قرارداد ذکر کند.
البته برای اینکه به درک بهتری از این موضوع برسید، خوب است دو مفهوم را به شکل خلاصه توضیح دهیم. خسارات جزئی به خساراتی گفته می‌شود که باعث از بین رفتن یک بسته یا یک پالت از کل محموله می‌شود. همچنین فرانشایز به معنی معافیت از جبران خسارت ثبت شده در قرارداد بیمه نامه است. در واقع فرانشایز مقدار تعیین شده‌ای از خسارت است که بیمه‌گر تعهدی برای پرداخت آن ندارد.
خساراتی که تحت پوشش بیمه حمل و نقل دریایی قرار می‌گیرند
خوب است بدانید که فقط خسارات و خطراتی که جنبه غیرقابل پیش‌بینی و اتفاقی دارند، تحت پوشش بیمه حمل و نقل دریایی هستند و مواردی که به خاطر فرسودگی طبیعی کالا یا وسیله حمل و نقل حتی عیب‌های ذاتی مثل زنگ زدگی تیرآهن یا کرم خوردگی خشکبار باشد، در پوشش بیمه قرار نمی‌گیرند؛ به این ترتیب خسارات وارده در دو دسته‌بندی مجزا قرار دارند:
- خسارات عمدی که ممکن است برای جلوگیری از غرق شدن کشتی و حفظ سلامت آن اتفاق افتاده باشد. مثل ریختن کالا به داخل دریا در مواقع طولانی برای سبک کردن وزن کشتی که در این حالت، شرایط با توجه به مقررات Average General معلوم می‌شود.
- خسارات غیر عمدی که به خاطر اتفاقات غیر قابل پیش بینی رخ می‌دهند که جزئیات آنها به این صورت است:
خسارات ناشی از دریا
این خسارات همه خطراتی را شامل می‌شوند که به خاطر سفر دریایی اتفاق می‌افتد؛ مثل غرق شدن یا به گل نشستن وسیله نقلیه یا تصادم کشتی با کشتی‌های دیگر
آتش سوزی در دریا که ممکن است کالا یا کشتی به صورت اتفاقی دچار آتش سوزی شده یا کالا در زمان تلاش برای خاموش کردن آتش به آبدیدگی دچار شود.
انواع نابودی کالا در حمل و نقل دریایی
از بین رفتن کالا در حمل و نقل دریایی دو حالت کلی دارد که بر اساس شرایط عادی بیمه حمل و نقل دریایی نیاز به جبران دارند؛ مگر اینکه در قرارداد مفادی غیر از این ذکر شده باشد.
از بین رفتن فرضی
وقتی که محموله بیمه شده به خاطر حوادث دریایی به تغییر ماهیت دچار شوند یا ارزش اولیه خود را از دست بدهند، کالای درون محموله به از بین رفتن فرضی دچار شده است. فرض کنید کالای مورد حمل خرما است و به خاطر مجاورت با آب دیگر قابل استفاده نیست. یا در حالتی که به خاطر مجاورت با آب یا موارد دیگر بو بگیرند و دیگر برای استفاده مناسب نباشند. البته در چنین مواردی تعیین خسارت پیچیده بوده و به تشخیص کارشناسان نیاز خواهد داشت.
از بین رفتن کامل کالا
نابود شدن فیزیکی کالا به خاطر حوادثی مثل آتش سوزی، غرق شدن و … که کالا کاملاً از بین رفته باشد؛ در هر حالتی بیمه‌گر موظف جبران آن است. حتی در مواردی که برای مدت زمانی مشخص از کشتی خبری نرسد، این حالت به معنی نابودی کامل کالا در نظر گرفته می‌شود.
حرف آخر
همانطور که اشاره شد در گذشته بیمه حمل و نقل دریایی صرفاً برای جبران خسارت کالا در برابر مواردی مثل حمله دزدان دریایی و آتش سوزی بود. اما در سال‌های اخیر به خصوص با رواج واردات از چین، این موضوع به صورت حرفه‌ای‌تری درآمده و شامل موارد بیشتری می‌شود. براساس قراردادی که بین بیمه گذار و بیمه‌گر امضا می‌شود، هر یک از طرفین تعهدات خود را مشخص می‌کنند و با توجه به شرایط توافق شده عمل می‌شود. بیمه‌ها دارای انواع مختلفی هستند که شکل تعهدات در هر یک از آنها متفاوت است.
در واقع شخص بیمه گر نباید هر نوع خسارتی را جبران کند و در خصوص آن شرایط متفاوتی وجود دارد. این موارد قوانین بین المللی بوده و در همه کشورها مشترک است. مثلاً جانوران موذی، تاخیر در دریافت و تحویل کالا، سوء نیت عمدی بیمه گذار یا نمایندگان او، عیب‌های ذاتی کالا و مواردی مثل تبخیر مایعات بر عهده بیمه گذار نیست. در نهایت اگر برای سایر موارد دنیای تجارت از جمله اخذ کارت بازرگانی، ترخیص از گمرک و … سوالی داشتید، میتوانید با استفاده از راه‌های ارتباطی قرار داده شده در سایت با کارشناسان بازرگانی الین در تماس باشید.
